سەربازبوونا خۆرتێن ئێزیدی، رێکەک بۆ ژیانێ یان رێکەک بۆ بەرخودانێ ؟
ئێزیدی 24 – فەرید نەواف
“ل سەردەمێ رژێما بەعس یا دکتاتۆر سیستەمێ سەربازبوونا نەچاری هەبوو و خەلک ژ بەر ڤی سیستەمی دنالی لێ نهۆ خەلک ب پارە و واستەیا ژی نکارێ خۆ بکەت سەرباز و خواستەکا ئێکجار زۆر ل سەر سەربازیێ هەیە، حەزا هندەکا یە و هندەک ژ نەچاری و بەلەنگازی و هندەک ژ بێ کاری بەرێ خۆ ددنە ڤی بواری هەر چەندە یەکە ژ ب زەحمەتترین کاران و مەترسی یە ژی ل سەر ژیانا خەلکێ و ئێکسەر ل دەڤەرەکە وەکی شنگال کو ناکوکی و مڵملانی تێدا هەین”.
دماوێ چەند سالێن بۆری دا ب ئاوایەکی بەردەوام خۆرتێن شنگالێ خواستەکا مەزن ل سەر چوونا ناڤ هێزێن ئەمنی هەیە کو ئەڤە ژی رێژا سەربازان ل دەڤەرێ زێدە دکە لێ لگۆری شارەزا دڤی بواری دا دیار دکەن ئەڤە ژ ئەگەرێ نەبوونا دەرفەتا کاری یە ل شنگالێ، بەلێ هندەک دبینن کو ئەڤ چەندە نەبتنێ ب ئەگەرێ نەبوونا کاری یە بەلێ پشتی نەهامەتیێن ب سەرێ ئێزیدیان هاتین بوونە هاندەرەک ژ بۆ گەلەک خۆرتان کو چەکی هەلگرن و جلێن سەربازی بکەنە بەر خۆ.
ڕاستیا کو نهۆ شنگال یا تێدا سەربازبوونە ئەوژی ژبەر کو پشتی رزگارکرنا شنگال ژ تیرورستێن داعش ژمارەیەکە حیزب و ئالیێن عەسکەری ل دەڤەرێ و گرێدانا بەرەلا یا لەشکەرێن عەسکەری ژ بال وان ئالیانڤە وەکر ژمارەیەکە مەزن ژ خۆرتێن شنگال چەکی هەلگرن و دووری خواندن و قوتابخانەیان بکەڤن و ل پاشەرۆژێ دا و ل دوویڤ پێشبینیا هندەک چالاکڤانان ژمارەیا سەربازبوونا خۆرتان دێ زێدەتر لێ هێت.
ئەڤ دیاردە ل سەرانسەری عراقێ بەربەلاڤە و لدوویڤ هندەک شارەزایێن ئابووری 60% ژ فەرمانبەرێن عراقێ ل کەرتێ ئەمنی کاردکن و پایا هەرە مەزن یا بودجەیێ عراقێ ژ وان را یە، بەلێ ل شنگال ب رێژەیەکا بلندتر ژ دەڤەرێن دی دهێتە دیتن. و رێژەیا بەتالیێ ل عراقێ گەهشتیە 40% یە و بەردەوام ل زێدبوونێ دایە و رێژەیا بەلەنگازیێ ژی گەهشتیە 31% و دزێدەبوونێ دایە و گەلەک ژێدەر دبینن کو سەربازبوون نهۆ ژی ژ نەچاری یە لێ نەچاریا ماددەیی.
نێزیک 25 هەزار چەکدار ل قەزا شنگال دهێتە دیتن،فەرماندەیا شنگال یا هێزێن پێشمەرگە 8000 پێشمەرگە ب خۆڤەدگریت و
هێزا پاراستنا ئێزیدخان 1000 پێشمەرگەی بخۆڤەدگریت و یەکینەیێن پاراستنا شنگال پێکدهێن ژ 4000 شەڕڤانی و ئاسایشا ئێزیدخان ژی 300 شەڕڤان، فەوجا ئێک و دوو یێن شنگال یێن هێزێن پێشمەرگە 800 پێشمەرگە دحەوینێ و سێ فەوجێن حەشدا شەعبی ل شنگال دهێنە دیتن کو دبنە 1200 شەڕڤان و نێزیک 10 هزار پۆلیس و سەربازێن عراقی ل دەڤەرێ هەنە و سەدان کەسێن سەرباز ل دەڤەرێن دی دەوامێ دکن کو خەلکێ شنگالن.
پتریا گەنجان حەزا چووین بۆ ناڤ بوارێ سەربازی هەیە ئەڤە ژ وێ چەندێ دهێت کۆ بەری روودانێن سێی تەباخا 2014 ب چاندنێ و کارێ رۆژانە دەبارا ژیانا خوە دکرن بەلێ نهۆ ئەو کار ب دەست ناکەڤن و هەکە هەبێ ژی ب بەهایەکی کێمە.“
(فەرەج جەلال) گەنجەکی شنگالێ یە ژ ئێزیدی 24 رە دا دیارکرن، “پتریا گەنجان حەزا چووین بۆ ناڤ بوارێ سەربازی هەیە ئەڤە ژ وێ چەندێ دهێت کۆ بەری روودانێن سێی تەباخا 2014 ب چاندنێ و کارێ رۆژانە دەبارا ژیانا خوە دکرن بەلێ نهۆ ئەو کار ب دەست ناکەڤن و هەکە هەبێ ژی ب بەهایەکی کێمە.”
زێدەتر گۆت، “ئەگەر ئەڤ بارودۆخ یێ بەردەوام بێ نەچارن جارەکا دی بەرێ خوە بدەنە هەرێما کوردستانێ و ئاوارەیێ ژبەر بێ کاریێ رۆژ ب رۆژ ژیان بزەحمەتر دبێ ل شنگالێ”.
شارەزایەکی سەربازی ژی دبێژیت کو نەخوەست ناڤێ وی بهێت،”ئیدی کارێ سەربازی بوویه دیاردە ل شنگال لێ مەترسی نە ل ڤێ یەکێ دایە بەلێ ل ژیێن بچووک دا خۆرت دبن سەرباز و تشتەکی گرنگتر دهێلن کو ئەوژی خواندنە و نهۆ قەلەم ژ چەکی باشترە و جیهان بەرب پێشڤە چوویە ژ ئڵلیێن تەکنۆلۆجیا ڤە و خۆرتێن وەکی ڤان داهێنان دکەن ل وەلاتێن پێشکەفتی لێ ل ڤر هێز و توانا یێن خۆرتان نائێنە بەرچاڤ وەرگرتن”.
خوەیاکر ژی،”هاندەرێ ماددی نە ئەگەرەکە باوەر پێ کریە بەلکو ئەز دبینم ئیستراتیژیەک هەیە و هەر ئالیەک ژ یێن کو ل شنگال هەین دخوازێ ژمارەیەکە مەزنتر ژ خۆرتان ب خۆڤە بگریت و هەرسال ئەم دبینن کو تۆمارکرن دەستپێدکەت ژ بال وانڤە و ب هەزاران خۆرت نهۆ دبەرهەڤن سەربازیێ بکەن بۆ پارەیی ل روهێ وان ل سەر نیڤا دەستێ وانە، ل شونا ل کارکرنێ و رێنجبەریێ و پرۆژەیێن گرنگ و بازرگانی هزر بکەن دچن دبن سەرباز و هەبوونا دیمەنێن سەربازی حەزا خەلکێ پتر زێدە دکەت ژبەر کو هەر لبەر چاڤە و نەدوورە ژ خەلکی.
هەروەها (رۆکان خدر) دەرچوویێ پەیمانگەهێ یە ئاماژە ب وێ یەکێ دکە،” کۆ ئەڤە نێزیکی 8 سالایە من خواندن تەمامکریە و هەتا نهۆ نەهاتیمە دامەزراندن ژ ئالیێ حکومەتێ ڤە و هەر دەرگەهەکێ ناڤ تومارکرنێ هاتە ڤەکرن دێ ناڤێ خوە تومارکم ژ بەر بێ کاریێ”.
ئەڤە نێزیکی 8 سالایە من خواندن تەمامکریە و هەتا نهۆ نەهاتیمە دامەزراندن
ئاماژە ب وێ یەکێ ژی کر، “نهۆ ئەو وانەبێژە ل یەك ژقوتابخانێت سنورێ ناحیە سنونێ و بێ بەرامبەر دەوامێ دکە و تەکەزیێ لسەر دکە هەکە ئاریشە مە نەهاتە چارەسەرکرن دڤێت ڤی کاری بهێلم و یێت زەرەرمەند قوتابی نە”.
ژئالیەکی دی ڤە ڤەکۆلەرێ جڤاکی (ئەنوەر ئەل داود) دەربارەی ڤی بابەتی چەند نێرین هەنە و دیاردکە، “شنگال یا ڤالایا ژ کارێ بازرگانی و هەروها نەبوونا کۆمپانیا و پرۆژێن گرێدایی ب حکومەتێ ڤە ئەڤە وێ چەندێ دگەهینێت کو پتر گەنجێن دەڤەرێ بهێنە گرێدان ب هێزێن سەربازی ڤە ئەو ژبەر نەبوونا دەرفەتا کاری ل بوارێن دی یێن ژیانێ دا”.
ناڤهاتی زەلال کر، ” دامەزراندنا حکومی نینە و ڤێ یەکێ ژی کاریگەریا خوە لسەر خۆرتا هەیە لۆما دچنە ناڤ هێزێن ئەمنی پێخەمەت پەیداکرنا پاریێ ژیانێ ژ مالا خوە رە، دیسان ژی گەلەک کەسان تایبەت یێن ژدایکبوویێن بەری سالا 1990ێ ل شنگالێ خواندن ژی تەمام نەکرینە و چ کارێ دی بدەست ناکەڤێ”.
سەلام حسێن ژی سەربازەکە ل شنگال ژ “ئێزیدی٢٤” را دبێژە، ” ئەڤە نێزیک شەش سالانە سەربازم ل هێزێن حەشدا شەعبی، گەلەک ئەگەر هەبووینە کو ئەز ئەڤی کاری بکەم یک ژ وان ئالیێ ماددەی و یک ژ وان تۆلڤەدان ژ داعشێ کو هەتا نهۆ هندەک ئەندامێن خێزانا مە دبێ سەروشوێنن و دیسانێ من ژ مێژ دا حەز ل سەر ڤی کاری هەبوویە”
دنهوە دە پتر ژ 6 هێزێن ئەمنی ل شنگالێ ب ناڤ و دروشمێن جودا هەنە و ب ئەگەرا ب دەست نە کەتنا کارەکی دی رێژەکا زێدە ژ خۆرتێن دەڤەرێ دناڤ وان هێزان دا جهێ خوە گرتیە و ڤێ چەندێ کاریگەریێن خۆ هەنە و دبیت ئەڤ کاریگەری بۆ نفشێن بهێت ژی بهێتە ڤەگوهاستن و ئیدی ببیتە هزرەکە چاندی ل دەڤەرێ.
